Άκης Παπαντώνης, Δύο γράμματα
27 Απριλίου 2008
Αγαπητή κα Τσίρκελ,
με ρωτάτε ξανά και ξανά από πού κατάγομαι —«από πού κρατάει η
σκούφια μου» ή, όπως έλεγαν στα μέρη της πρώην γυναίκας μου, «εσύ ποιανού
είσαι;» (τι παράξενη ερώτηση αυτή που υπονοεί ιδιοκτησία!). Ανάθεμα κι αν μπορώ
να σας απαντήσω. Το ίδιο ακριβώς με ρωτάνε κι οι ανακριτές —βλέπετε το
μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζω δεν είναι τα μισόκιλα της ζάχαρης ή τα
ανθρακούχα αναψυκτικά που «δανείστηκα» από τα σπίτια της περιοχής, ούτε καν η
ιδιοκτησία των βιβλίων της υπαίθριας βιβλιοθήκης μου. Το μεγαλύτερό μου πρόβλημα
είναι η παραβίαση των όρων της βίζας μου: κατά τέσσερα και πλέον έτη. Τώρα
οφείλω να θυμηθώ τον εαυτό μου όπως ήταν την ημέρα που πέρασα τον έλεγχο
διαβατηρίων στο JFK. Αρκεί όμως με τη νεκρολογία του πάλαι ποτέ εαυτού μου.
Η μητέρα μου κρατά από μια γραμμή μαυροφορεμένων γυναικών,
γυναίκες που διαρκώς πενθούσαν για κάτι. Δεν μπορώ να ανακαλέσω έστω μια στιγμή
που να μην είχε τυλιγμένο το κεφάλι της σε κάποιο σκούρο μαντήλι, ούτε βέβαια
κάποια που να είναι ντυμένη με φωτεινά φορέματα. Το πένθος μιας χαμένης
πατρίδας, των χαμένων νιάτων, της χαμένης ελπίδας, του χαμού του κάθε τι. Ώρες
ώρες τις φαντάζομαι όλες αυτές τις προγιαγιάδες, γιαγιάδες, θείες, ανηψιές κι
εξαδέλφες να θηλάζουν το απόσταγμα αυτών των συναισθημάτων, να ράβονται όλες
μαζί —όλες μια κοψιά— στην ίδια υπεραιωνόβια ράφτρα που περιφέρεται μαζί τους
από τον Πόντο στα παράλια της Κριμαίας κι από ‘κει στην Πολωνία, ύστερα στην
Ανατολική Γερμανία, από το ’89 άθελά τους στην ολόκληρη Γερμανία —τελικά στο
χώμα.
Ο πατέρας μου, ένας άνθρωπος που κρυβόταν πίσω από τον εαυτό
του, ψηλός κι απόκρημνος σε όλα του, κρατάει από κάτι σεφαραδίτες εβραίους που
έκαναν μόνο λάθη. Από λάθος βρέθηκαν στην Πολωνία πριν τον πόλεμο, από λάθος
πάντρεψαν τον γιο τους με μια μη εβραία, από λάθος γλίτωσαν τα κρεματόρια πριν
καταλήξουν στην Γερμανία —από πρόθεση αφέθηκε ο γιος τους (κι εγγονός τους κι
ανηψιός τους κι εξάδελφός τους, φυσικά) να πεθάνει.
Όσο για μένα: πήγαινα όπου με πήγαιναν αδιαμαρτύρητα, μπέρδευα
τις λέξεις από τις διαφορετικές γλώσσες που με κύκλωναν με αφέλεια, έφευγα
υπερήφανα κι επέστρεφα με σκυμμένο κεφάλι. Τι με κάνουν λοιπόν εμένα όλα αυτά;
Εβραιοπολωνό; Γερμανό με ρώσικες ρίζες; Τι; Από πού κρατά η σκούφια μου; Από το
ατέλειωτο πένθος και το λάθος; Μικρή σημασία έχει. Και για τους τρεις μας —αφήνω
τις μικρές απ’ έξω— ο εχθρός από τον οποίο τρέχαμε να ξεφύγουμε δεν ήταν άλλος
από τον εαυτό μας.
Ένας άνθρωπος χωρίς αριθμό διαβατηρίου,
Π. Τ.
* * *
28 Απριλίου 2008
Αγαπητή Άννε,
ξεκοκκάλισα τον Φώκνερ που βρήκα στην βιβλιοθήκη της φυλακής.
Κάπου στο Καθώς ψυχορραγώ γράφει πάνω-κάτω: «η μνήμη πιστεύει, προτού
θυμηθεί η γνώση» κι έχει τόσο δίκιο. Σκεφτείτε το, κυρία Τσίρκελ, ταιριάζει και
στην περίπτωσή μας. Πώς βρίσκετε το θάρρος να πιστεύετε όσα σας γράφει από
μνήμης ένας άνθρωπος που έχει χρόνια τώρα ξεχαστεί;
Ας το αφήσουμε εδώ, καλύτερα έτσι και για τους δυο μας.
Π. Τ.
Τα «Δύο γράμματα» του Άκη Παπαντώνη δημοσιεύονται για πρώτη φορά σήμερα, 27 Απριλίου 2016, που το blog Logotexnia21 κλείνει τα 8 χρόνια του. Η Logotexnia21 τον ευχαριστεί θερμά που ανταποκρίθηκε στο κάλεσμά της. Ο Άκης Παπαντώνης (Αθήνα, 1978) σπούδασε βιολογία
στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, εργάστηκε ως ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της
Οξφόρδης και από το 2013 είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της
Κολωνίας. Έχει δημοσιεύσει πεζά σε ελληνικά και αγγλόφωνα λογοτεχνικά
περιοδικά, κριτικά σημειώματα στην Εφημερίδα των Συντακτών, ενώ
διηγήματά του έχουν συμπεριληφθεί στους συλλογικούς τόμους Είμαστε όλοι μετανάστες (Πατάκης, 2007) και 11 λέξεις (Καλέντης, 2013). Για το πρώτο βιβλίο του, Καρυότυπος (Εκδόσεις Κίχλη, 2014) του απονεμήθηκε το 2015 το «Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Πεζογράφου» από το Περιοδικό για το βιβλίο και τις τέχνες Ο Αναγνώστης. Στις σελίδες της Logotexnia21 μπορείτε να διαβάσετε επίσης ένα απόσπασμα από τον Καρυότυπο.
